Wyznacznik małego panelu, czyli jaki monitor wybrać?

Podczas gdy w latach 90. na komputerach stacjonarnych dominowały monitory CRT, w ostatnich latach najpopularniejszym typem ekranów stały się znacznie mniejsze i bardziej eleganckie monitory LCD. Pomiędzy różnymi modelami mogą jednak występować dość znaczne różnice w zależności od panelu, w jaki producent je wyposażył. Zobaczmy, co oznaczają poszczególne nazwy i skróty oraz jaki panel wybrać do jakiego celu!

Zacznijmy od minimalnego fundamentu technologicznego. W przypadku monitorów LCD punktem wyjścia jest zazwyczaj białe światło, które dociera z tyłu lub z boku monitora. Zastosowany panel rozkłada to na piksele i ponownie koloruje każdy punkt zgodnie z wyświetlanym obrazem, wykorzystując między innymi filtry polaryzacyjne, filtry kolorów RGB (czerwony, zielony i niebieski) oraz, jak sama nazwa wskazuje, ciekły kryształ. To, co dokładnie dzieje się z każdym pikselem, zależy od rodzaju panelu, a każdy proces ma zalety i wady, które sprawiają, że monitor wykorzystujący różne technologie jest lepszy do różnych celów.

Wyświetlacze OLED (Organic Light Emitting Diode) reprezentują rosnącego rywala technologii LCD. W nich, zamiast bawić się polaryzacją, każdy piksel (a dokładniej subpiksele czerwony/zielony/niebieski) może zaświecić się indywidualnie, gdy otrzyma prąd. Ponieważ nie ma tu podświetlenia, współczynnik kontrastu jest znakomity, a czerń może być naprawdę ciemna. Technologia ta jest wciąż w fazie rozwoju i jest obecnie dość droga, dlatego w tym artykule skupimy się bardziej na wyświetlaczach LCD.

Zanim jednak przejdziemy do samych paneli, ważne jest wyjaśnienie kilku podstawowych terminów, które będą używane w poniższych akapitach.

Czas reakcji: wskazuje, ile czasu zajmuje monitorowi zmiana piksela z białego na czarny. Mówiąc dokładniej, ponieważ większość producentów wskazuje czas odpowiedzi od szarości do szarości (GTG) w celu uzyskania lepiej wyglądających danych, parametr ten pokazuje szybkość przełączania z jednej skali szarości na drugą. Jeśli wartość będzie zbyt duża, otrzymamy rozmazany obraz. (5 ms jest już uważane za wystarczająco szybkie, ale w monitorach dla graczy producenci mogą nawet zejść poniżej 1 ms.)
Częstotliwość odświeżania: Pokazuje, ile razy monitor odświeża wyświetlany obraz w ciągu jednej sekundy. Do gier warto wybierać jak najwyższą wartość (modele 120-144 Hz i wyższe też nie są rzadkością).
Kąt widzenia: Korzystając z samego monitora, najlepiej patrzeć bezpośrednio na niego, ale jeśli np. kilka osób gra na ekranie w gry lub, powiedzmy, ogląda razem film, ważne jest, aby wyświetlany obraz mógł być widziane także z boku. W przypadku niektórych typów paneli, nawet jeśli zsuniemy się nieco niżej w fotelu, można zaobserwować poważne zniekształcenie kolorów.
Rozdzielczość: Chyba nie trzeba tego specjalnie wyjaśniać: wskazuje ona liczbę pikseli na wyświetlaczu, zwykle poprzez określenie liczby kolumn i wierszy (np. jedna z najpopularniejszych to 1920*1080, co potocznie nazywane jest Full HD).
Proporcje obrazu: Stosunek szerokości do wysokości ekranu. O ile w czasach CRT-ów najpopularniejszy był współczynnik proporcji 4:3, dziś powszechne jest 16:9, ale coraz popularniejsze stają się szersze formaty, np. monitory 21:9. Główną przyczyną jest to, że mając oczy umieszczone obok siebie, widzimy więcej na brzegu, przez co szerszy wyświetlacz lepiej wypełnia nasze pole widzenia, co zapewnia np. bardziej wciągające wrażenia z gry.
Rozmiar ekranu: Długość przekątnej widocznego obszaru wyświetlacza, zwykle podawana w calach. Mnożąc to przez 2,54, otrzymujemy rozmiar przekątnej obrazu w centymetrach. Warto zwrócić uwagę na fakt, że o ile obraz np. na 27-calowym monitorze o proporcjach 16:9 wynosi ok. Przy wysokości 34 cm i proporcjach 32:9 wartość ta wyniosłaby zaledwie prawie 19 cm przy tej samej przekątnej obrazu.
Reprodukcja kolorów: Zasadniczo każdy monitor pokrywa tylko część rzeczywistej gamy kolorów. Istnieją różne standardowe przestrzenie kolorów (sRGB, Adobe RGB, Pantone itp.). Dokładność reprodukcji kolorów można poprawić poprzez kalibrację, ale warto wiedzieć, że co najmniej jedna podstawowa kalibracja została już przeprowadzona na każdym monitorze w fabryce. Każdy typ panelu może obejmować inny rozmiar przestrzeni kolorów – dlatego też niektóre typy paneli są bardziej odpowiednie do, powiedzmy, druku lub prac graficznych.
Zakrzywione monitory: Najnowszą „modą” jest pojawianie się zakrzywionych ekranów. W takich przypadkach panel nie jest płaski, ale zakrzywiony na krawędziach (np. oznaczenie 1800R oznacza, że wyświetlacz zakrzywia się po łuku okręgu o promieniu 1800 mm. Według badań oko może dzięki temu widzieć części znajdujące się na krawędzie są ostrzejsze, bez zniekształceń, bo są prawie w tej samej odległości, co obszar przed nami. A ponieważ zakrzywiony obraz bardziej wypełnia nasze pole widzenia, lepiej też np. grać. Jednak patrząc dalej niż wskazany promień, obraz nie jest już optymalny.

A teraz przyjrzyjmy się różnym typom paneli LCD!

TN (skręcony nematyczny)

Najstarsza technologia LCD. Cząsteczki ciekłych kryształów są skręcone o 90 stopni w ich domyślnym położeniu. Skręcenie to znika po przyłożeniu napięcia i przepuszczają światło. Panel ten charakteryzuje się najmniejszym czasem reakcji, nawet 1-2 ms, a koszt jego produkcji jest również najniższy. Częstotliwość aktualizacji również można w tym momencie ustawić na najwyższą, dlatego np. obecnie dostępne monitory 240 Hz praktycznie wszystkie są wyposażone w panele TN. (Oczywiście nie zaszkodzi, jeśli nasza maszyna poradzi sobie również z taką częstotliwością odświeżania obrazu.)
Jednak kąt widzenia panelu jest gorszy od pozostałych – w takich przypadkach, jeśli zsuniemy się nieco niżej w fotelu, w przypadku starszych paneli TN kolory się zmienią i nie będzie można tego zobaczyć z w ogóle z boku. W nowszych modelach obraz po prostu zanika, jeśli spojrzysz na monitor pod ostrym kątem. Odwzorowanie kolorów i kontrast też są gorsze od pozostałych rozwiązań – oczywiście, jeśli to skalibrujemy, sprawa nie jest całkiem beznadziejna i te panele potrafią teraz dawać piękne kolory, ale nie jest to zalecane do użytku profesjonalnego.
Niektórzy producenci stosują dodatkowe triki i rozwiązania techniczne, aby osiągnąć jeszcze lepszą jakość obrazu. Na przykład firma LG dzięki technologii redukcji rozmycia skraca czas reakcji praktycznie do 1 ms. Dzięki takiemu rozwiązaniu po każdym wyświetlanym obrazie następuje czarny obraz z wyłączonym podświetleniem, dzięki czemu klatki nie ulegają dublowaniu. Czas reakcji 2 ms modelu LG 27GK750F-B 240 Hz odpowiada praktycznie 1 ms przy włączonej redukcji rozmycia.

IPS (przełączanie w płaszczyźnie)

Cząsteczki ciekłego kryształu są ułożone równolegle do powierzchni ekranu i obracają się pod napięciem.
Panel tego typu zapewnia najlepszą jakość obrazu (dokładność odwzorowania kolorów) oraz najlepszy kąt widzenia, który może wynosić aż 178 stopni, zarówno w poziomie, jak i w pionie. Czas reakcji panelu IPS jest odpowiedni, typowo około 3-15 ms, a najnowsze panele IPS potrafią pracować z częstotliwością odświeżania aż do 144 Hz, co oznacza wartość odpowiednią nawet dla profesjonalnych graczy.
W zamian spotykamy wyższe ceny monitorów wyposażonych w panele IPS, a charakterystyczne może być tzw. „świecenie IPS”, gdy na ciemnym (czarnym) obrazie widoczne jest podświetlenie – zazwyczaj nie jest ono widoczne gołym okiem.

VA (wyrównanie w pionie)

W tego typu panelu cząsteczki ciekłego kryształu są ułożone pionowo, a napięcie przechyla je, umożliwiając przejście światła.
Jest to mniej więcej środek pomiędzy panelami TN i IPS: może wyświetlać lepsze kolory i mieć większy kąt widzenia niż panel TN, ale jego czas reakcji jest od nich nieco dłuższy. Ma również wyższy współczynnik kontrastu niż inne panele i może wyświetlać ciemniejszą czerń. Montowane są najczęściej w telewizorach, ze względu na doskonały kontrast.

Z tego wszystkiego wynika, że dla tych, dla których częstotliwość odświeżania jest ważna, bo grają cały dzień w Counter-Strike, Fortnite, Overwatch, Rocket League, panel TN jest obecnie optymalnym wyborem, ponieważ panel TN z częstotliwością odświeżania od 144 lub więcej, większość monitorów jest produkowana z takim panelem; ponieważ można to również rozważyć w przypadku tych, którzy planują zakup monitora przy ograniczonym budżecie – chociaż mogą również rozważyć tańszy monitor z panelem VA. Ci, którzy nie będą używać swojego monitora wyłącznie do gier, powinni szukać przedstawicieli dwóch pozostałych technologii – jeśli ważne jest wierne wyświetlanie kolorów, to szukajcie IPS.

Staraliśmy się omówić ten temat w miarę możliwości w sposób zrozumiały i zwięzły, ale zdecydowanie coś zostało pominięte w naszym artykule. Jeśli masz jakieś pytania lub uzupełnienia, czekamy na Ciebie w komentarzach. Na pewno będziemy kontynuować naszą serię, mamy jeszcze kilka pomysłów na to, co warto/przydatne wiedzieć o monitorach.

Rekomendacja artykułu